beklenen yaşam süresi ne demek?

Beklenen yaşam süresi bir canlının ortalama ne kadar yaşadığını ortaya koyan istatistiki bir ölçüttür.

Beklenen yaşam süresi genel olarak farklı cinsiyetler ve coğrafyalar için ayrı ayrı hesaplanır. Bu ölçüt genel olarak doğumda bir insanın ortalama ne kadar yaşayabileceğini belirtmek için kullanılır ve bu değer ölüm anındaki yaşa eşittir. Bununla beraber "beklenen yaşam süresi" teknik olarak her yaş için hesaplanabilir ve insanın kalan yaşam süresini verebilir.

Beklenen yaşam süresi, hesaplamak için seçilen gruba göre büyük değişiklik gösterebilir. Örneğin yüksek çocuk ölümlerinin yaşandığı bir ülkede beklenen yaşam süresi yaşamın ilk birkaç senesinde çok hassastır. Bundan dolayı 5 yaşından sonrası için hesaplanan beklenen yaşam süresi kullanılabilir ve bu ölçüt çocuk ölümleri haricindeki etkilerin incelenmesinde kolaylık sağlar.

Terim genellikle insan bağlamında ama aynı zamanda bitki veya hayvanlar için de kullanılır. Üretilen nesneler için de kullanılan terim gıdalarda raf ömrü olarak da anılmaktadır.

Ülkelere göre yaşam süreleri

[[Dosya:Life Expectancy 2008 Estimates CIA World Factbook.svg|küçükresim|400px|CIA World Factbook 2008'e göre dünya üzerinde yaşam süreleri (yaş).

<table> <tbody> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table>

]]

İnsanlarda ortalama yaşam süresi ülkelere göre farklılıklar gösterebilmektedir. Esvatini'de 39,5 yıl ¹ olan yaşam süresi Japonya'da 81 yıldır.² Andorra ise 83,5 yıl ile dünyanın en uzun ortalama yaşam süresine sahip ülkesidir. Türkiye'de ise 2008 yılı itibarıyla beklenen yaşam süresi TÜİK tarafından 73.6 yıl olarak açıklanmıştır.³

Bilinen en uzun yaşamış insan ise 128 yıl ile Türk kadın Halim Solmaz'dır. Dünyada yaşam süresi, çoğunlukla halk sağlığı, tıbbi bakım ve diyetlere göre ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösterir. Ölümler yoksul ülkelerde çoğunlukla savaş, açlık ve hastalıklardan (AIDS, Sıtma, vb) kaynaklanmaktadır.

Türkiye'de ortalama yaşam süresi

Akdeniz Üniversitesi Gerontoloji (Yaşlılık Bilimi) Bölümünce sürdürülen araştırmalara göre, il ve ilçelere göre yapılan değerlendirmede Türkiye'de en uzun ömürlülerin Nazilli'de, en kısa ömürlülerin ise Yozgat'ta olduğu ortaya çıkmıştır.⁴

Türkiye'nin en uzun ömürlü ama en sağlıklı insanlarının büyük çoğunlukta yaşadığı ilin Aydın, ilçenin ise Nazilli olduğu ortaya çıkmıştır. 2009 yılı itibarıyla her 100 kişiden 23'ü 60 yaş üzerinde, 90 yaş üzeri 161 sağlıklı yaşlı bulunmaktadır.

Aynı araştırmaya göre, TÜİK verilerine göre Yozgat ve çevresinde 65-75 yaş aralığında ölümlere daha sık rastlandığını, 80-90 ve üzeri yaş gruplarına çok yoğun rastlanmadığı ortaya çıkmıştır. Bölgelerin yaşam sürelerine göre yapılan ölçümlerde en uzun ömürlülerin Karadeniz Bölgesi'nde, en kısa ömürlülerin Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olduğu görülmüştür.

Türkiye'de ortalama yaşam süresi ⁵

Dönemi	Ortalama Yaşam Süresi	Kadın Ortalama Yaşam Süresi	Erkek Ortalama Yaşam Süresi
20206	78.6	81.3	75.9
2012*	75	78	72
2008	73.6	75.8	71.4

Zaman içindeki değişim

Aşağıdaki bilgiler 1961 *Encyclopædia Britannica*ve diğer kaynaklardan elde edilmiş olup bazıları şüpheli doğruluktadır. Aksi belirtilmediği sürece bir bütün olarak dünya nüfusunun yaşam beklentilerini temsil eder. Çoğu durumda yaşam beklentisi, sınıf ve cinsiyete göre önemli ölçüde değişmiştir.

Doğumda beklenen yaşam süresi bebek ölüm oranı hesaba katılır ancak doğum öncesi ölüm oranını dikkate almaz.

<center>

Çağ	Doğumdan itibaren beklenen ömür süresi, (Yıl)	Notlar
Paleolitik	33	Modern avcı-toplayıcı nüfuslardan elde edilen verilere dayanarak 15 yaşında yaşam beklentisinin ilave 39 yıl (toplam 54 yaş) olduğu ve % 60 olasılıkla 15'e ulaştığı tahmin edilmektedir.7
Neolitik	208 - 339	Erken Neolitik verilere göre 15 yaşında toplam yaşam beklentisi 28-33 yıldır.10
Bronz Çağı ve Demir Çağı11	26	Erken ve Orta Tunç Çağı verilerine göre 15'te toplam yaşam beklentisi 28-36 yıldır.12
Klasik Yunanistan13	2514 - 2815	Atina Agora ve Korint verilerine göre 15 yaşında toplam yaşam beklentisi 37-41 yıldır.16
Klasik Roma	20 - 30	Veriler eksiktir ancak bilgisayar modelleri tahmin vermektedir. Bir insan 20 yaşına kadar hayatta kalırsa yaklaşık 30 yıl daha yaşamayı bekleyebilirdi. Kadınlar için yaşam beklentisi muhtemelen erkeklerden biraz daha uzundu.17
Ortaçağ İslam dünyası18	35+	Akademisyenlerin ortalama ömrü 59-84,3 yıldı.19202122
Kolomb-öncesi Güney Birleşik Devletler23	25–30
Ortaçağ sonu İngiliz asilleri2425	30	21 yaşında bir aristokratın yaşam beklentisi 43 yıldı (toplam 64 yaş).26
Erken modern İngiltere27	33–40	18. yüzyılda erkekler için 34 yıl.28
Pre-Champlain Kanada Denizcileri29	60	Samuel de Champlain, Mi'kmaq ve Huron topluluklarına yaptığı ziyaretlerde 100 yaşın üzerinde insanlarla tanıştığını yazdı. Daniel Paul, bölgedeki inanılmaz yaşam süresini düşük strese ve yağsız et, çeşitli sebzeler ve baklagillerden oluşan sağlıklı bir diyete bağlar.30
18.-yüzyıl Prusya31	24.7	Erkekler için.32
18.-yüzyıl Fransa33	27.5–30	Erkekler için.34
18.-yüzyıl Çin devleti35	39.6	Erkekler için.36
18th-yüzyıl Edo Japonya37	41.1	Erkekler için.38
19.-yüzyıl İngiliz Hindistanı39	25.4
19.-yüzyıl başı İngiltere40	40
1900 dünya ortalaması41	31
1950 dünya ortalaması42	48
2017 dünya ortalaması43	72.2

</center>

Kaynakça

Orijinal kaynak: beklenen yaşam süresi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. news.bbc.co.uk , BBC Ülke Profil: Svaziland (BM referans veri) ↩

2. Ansley J. Coale and Judith Banister. *Five Decades of Missing Females in China *, Proceedings of the American Philosophical Society 140 (4): 421-450 ↩

3. TÜİK Verileri ↩

4. http://arsiv.sabah.com.tr/2009/04/20/haber,6D93CEE29AF445AD9786C6371B5EED03.html En uzun yaşam Nazilli'de ↩

5. http://www.tuik.gov.tr/Gosterge.do?id=3712&sayfa=giris& metot=IlgiliGosterge ↩

6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩

14. Mogens Herman Hansen, The Shotgun Method, p. 55. ↩

15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩

26. "Expectations of Life" by H.O. Lancaster (page 8) ↩

27. ↩
28. ↩
29. ↩
30. ↩
31. ↩
32. ↩
33. ↩
34. ↩
35. ↩
36. ↩
37. ↩
38. ↩
39. ↩
40. ↩
41. ↩
42. ↩
43. ↩

Kategoriler